پنجمین باب ورود به بهشت

در پنجمین فصل کتاب امامت، روایت زندگى ات را نوشته اند: نامت محمد است و تصویر محمد، صلى الله علیه و آله، رسول خدا، در آیینه چشمانت افتاده است.

لقبت باقر است و پهناى علوم دینى را شکافته اى؛ شیعه هنوز از دسترنج کِشته هاى تو بهره مى گیرد.

کُنیه ات ابوجعفر است و تشیع جعفرى، در دست تو بزرگ شده است.

خانه اى که در آن نفس کشیدى، عطر و عود نیایش داشت و دامنى که در آن رشد یافتى، نظیر نداشته است.

پنجمین نامه مهر شده وصیت را به تو سپرده اند؛ تو، پنجمین تفسیر قرآن و پنجمین باب ورود به بهشت موعودى. 

صبحى که تو در آن شکفته شدى، سپیده دمى بود که علم از دریچه روحت، راه ورود خویش را بر جهان هستى گشود.

اى کلیددار مخزن الاسرار توحید و اى شکافنده علوم! طلوع تو، ریزش دریاى علم بر دامان خلقت بود؛ مگر نه این که در این قبیله، میوه هاى حلال زاده عشق، به ریشه هاى اجدادى خود مى روند؟

نسبت تو را با على علیه السلام ، از شبگردهاى کوله بار سخاوتت خواهم شناخت؛ حتى آنجا که آب هاى زمانه ات را گِل مى کنند تا تصویر ماه رخسار تو در آن پدیدار نشود.

تو آمده اى تا با سلاح اعتدال، صلاح الهى را در زمین بگسترانى و هر جا دست هاى مغالطه کاران، اسلام را به بیراهه مى راند، راهنماى طریق باشى.

شأن نزول تو اى آیه علم و دانش، خلع سلاح شبهه برانگیزانى است که در غبار غفلت، قصد ربودن قافله دین از مسیر مستقیم را اراده کرده اند. بیا تا تفسیر روشن تو، اندیشه هاى شب زده غالیان را رسوا کند و منطق تو، پرده از رخسار حق بردارد.

همراه با امام باقر علیه السلام بر سر سفره قرآن

از رسالتهای امامان معصوم علیهم السلام تعلیم و تبیین قرآن کریم است. هر چند تاریخ سیصد ساله حیات آن بزرگواران آکنده از ممانعتها و سختگیری های فراوان حاکمان در ایفای این رسالت است با این حال ایشان توانسته اند در مناسبتهای گوناگونی که دست می داد از فرصت پیش آمده بیشترین استفاده را برده و معارف حقیقی قرآن را بر جامعه و به واسطه آنها به نسلهای آینده منتقل کنند.  

نمونه هایی که در ادامه می آید گوشه ای از بیانات امام باقر علیه السلام در زمینه تعلیم معارف قرآن است.

امید بخش ترین آیه قرآن

حَرب بن شُرَیح نقل می کند: امام‏ باقر علیه السلام به من فرمود: شما عراقی ها معتقدید که امید بخش ترین آیه قرآن [آیه 53 سوره زمر است که می فرماید:] یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّه‏ ؛ اى بندگان من که [با گناه کردن‏] به خود ظلم کرده‏اید! از رحمت خدا نومید نشوید.حَرب می گوید عرض کردم: بله ؛ ما چنین عقیده ای داریم.

امام علیه السلام فرمود: ولی ما اهل بیت معتقدیم که «إِنَّ أَرْجَى آیَةٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ»‏ ؛ امید بخش ترین آیه قرآن کریم این فراز از کلام خداست که می فرماید: «وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى» ؛ و به زودى پروردگارت آن قدر به تو مى‏بخشد تا راضى شوى‏.[1]

و بعد فرمود: «وَ هِیَ الشَّفَاعَةُ» و این همان شفاعت است.[2]

توضیح اینکه، بنابر روایات رسیده، رسول خدا صلی الله علیه وآله تمام کسانی را که در خط هدایت و ولایت قرار گرفته و از اسلام با نشان غدیر تبعیت کردند، در قیامت شفاعت کرده و خداوند متعال همه را بخشیده و با وارد کردن آنها به بهشت موجبات خوشنودی رسول و بهترین خَلقش را فراهم می کند.

درست است که همگی با افت و خیزهایی در نهایت با شفاعت اهل بیت علیهم السلام در بهشت قرار می گیرند؛ اما این هرگز بدین معنا نیست که درجات و میزان بهره مندی همه آنها از بهشت نیز یکسان است؛ بلکه درجه هر کس، در گرو اعمال صالحی است که در این دنیا انجام داده است

این روایتها از همان زمان صدور تاکنون باعث تعجب شنوندگان حتی برخی شیعیان قرار گرفته است. یکی از این افراد عَمْرِو بْنِ یَزِید است. او که یکی از شیعیان است به محضر امام صادق علیه السلام شرفیاب شده و به آن حضرت عرض می کند:

بنده از شما شنیدم که فرمودید: « کُلُّ شِیعَتِنَا فِی الْجَنَّةِ عَلَى مَا کَانَ فِیهِمْ ؛ همه شیعیان ما هر جور که باشند به بهشت می روند.»

امام علیه السلام فرمود: «صَدَقْتُکَ کُلُّهُمْ وَ اللَّهِ فِی الْجَنَّةِ ؛ راست گفتم به خدا سوگند که همه آنها در بهشتند»

عرض کردم: فدایتان شوم! چطور ممکن است؛ برخی از شیعیان شما گناهان کبیره فراوانی انجام داده اند!؟

امام علیه السلام فرمود: «فِی الْقِیَامَةِ فَکُلُّکُمْ فِی الْجَنَّةِ بِشَفَاعَةِ النَّبِیِّ الْمُطَاعِ أَوْ وَصِیِّ النَّبِیِّ» ؛ در قیامت تمام شیعیان ما با شفاعت رسول خدا و یا امیرالمومنین [و سایر ائمه ] وارد بهشت خواهند شد. «وَ لَکِنِّی وَ اللَّهِ أَتَخَوَّفُ عَلَیْکُمْ فِی الْبَرْزَخِ» ؛ من فقط نگران برزخ شما هستم.

عرض کردم: برزخ چیست؟

فرمود: « الْقَبْرُ مُنْذُ حِینِ مَوْتِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ» ؛ برزخ همان عالم قبر است [3] که از لحظه مرگ آغاز و تا روز قیامت ادامه دارد.[4]

از این روایات به دست می آید که نهایت کار کسانی که معتقد به خلافت و وصایت ائمه دوازده گانه هستند و سعی در پیروی آنها دارند بهشت جاویدان است. گناهانی هم که از آنها سر می زند اگر با توبه و جبران در دنیا پاک نشد با رنج و سختی هایی که هنگام جان دادن و در عالم قبر و برزخ متحمل می شود برطرف شده و پاک می شود و اگر باز هم گناه و اثر سویی در روح او باقی ماند که مانع از ورود او به بهشت می شد با شفاعت رسول خدا و ائمه معصومین ، خدا از آن گذشته و او وارد بهشت می شود.

با این توضیحات معنای این روایت هم روشن می شود که امام صادق علیه السلام فرمود:

«شِیعَتُنَا کُلُّهُمْ فِی الْجَنَّةِ مُحْسِنُهُمْ وَ مُسِیئُهُمْ وَ هُمْ یَتَفَاضَلُونَ فِیهَا بَعْدَ ذَلِکَ بِالْأَعْمَال‏ ؛ تمام شیعیان ما؛ چه نیکوکار و چه گنهکار در بهشت خواهند بود و بعد در آنجاست که به واسطه اعمالی که انجام داده اند رتبه بندی می شوند.» [5]

یعنی درست است که همگی با افت و خیزهایی در نهایت با شفاعت اهل بیت علیهم السلام در بهشت قرار می گیرند؛ اما این هرگز بدین معنا نیست که درجات و میزان بهره مندی همه آنها از بهشت نیز یکسان است؛ بلکه درجه هر کس، در گرو اعمال صالحی است که در این دنیا انجام داده است.

رسول خدا صلی الله علیه وآله تمام کسانی را که در خط هدایت و ولایت قرار گرفته و از اسلام با نشان غدیر تبعیت کردند، در قیامت شفاعت کرده و خداوند متعال همه را بخشیده و با وارد کردن آنها به بهشت موجبات خوشنودی رسول و بهترین خَلقش را فراهم می کند

چه کسانی در قیامت کور محشور می شوند؟

در آیه 72 سوره مبارکه اسراء می خوانیم « مَن کاَنَ فىِ هذِهِ أَعْمَى‏ فَهُوَ فىِ الاَْخِرَةِ أَعْمَى‏ وَ أَضَلُّ سَبِیلا؛ کسى که در این دنیا کوردل است، در آخرت هم کوردل و گمراه‏تر خواهد بود.»ابتدا باید روشن شود چه کسانی در این دنیا کور دلند؟ تا معلوم شود کوران قیامت کیانند؟

پاسخی که در قرآن کریم به این سوال می توان یافت آیه 24 سوره طه است که می فرماید: «مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِى فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکاً وَ نحَْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَةِ أَعْمَى‏ ؛هر که از یاد من اعراض کند، زندگى سخت و تنگى خواهد داشت و روز قیامت کور محشورش خواهیم کرد.» از کنار هم قرار دادن این آیه با آیه مورد بحث به دست می آید که کسانی که از یاد خدا روگردانند؛ کوردلان دنیا و کوران آخرتند.

امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرماید:

«مَنْ لَمْ یَدُلَّهُ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ دَوَرَانُ الْفَلَکِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ الْآیَاتُ الْعَجِیبَاتُ عَلَى أَنَّ وَرَاءَ ذَلِکَ أَمْراً أَعْظَمَ مِنْهُ ؛ فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَ أَضَلُّ سَبِیلاً‏» [6]

کسى که آفرینش آسمانها و زمین ؛ آمد و شد شب و روز و گردش ستارگان و خورشید و ماه و نشانه‏هاى شگفت‏انگیز، او را از حقیقت بزرگترى که وراى آن نهفته است آگاه نسازد او در آخرت، نابینا‏ و گمراه‏تر است‏.

از جمع بندی قرآن و روایت امام باقر علیه السلام فهمیده می شود که اگر کسی در دنیا از یاد خدا روگردان بود و در پس این نظام خلقت، قدرت، یگانگی، علم و حکمت الهی را ندید و آن را باور نکرد ؛ چنین کسی چشم بر حقایق عالم بسته و جز به توهمات و اعتباریات سرگرم نیست. نتیجه این جهان بینی، غفلت از یاد خدا و بی توجهی به دین و آیین اوست. پیامد این بی توجهی چیزی جز زندگی به هم پیچیده دنیایی و کوری در آخرت نخواهد بود.

پی نوشت ها :

1. آیه 5 سوره ضحی

2. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج‏2، ص 447

3. مراد از قبر در روایات همانگونه که در این روایت آمده است، آن گودالی نیست که در زمین حفر می شود بلکه همان عالم برزخ است که انسانها بعد از این دنیا وارد آن می شوند.

4. الکافی ، ج‏3، ص 242

5. جامع الأخبار، ص 35

6. التوحید، صدوق ره، ص 455 

منبع : تبیان